A Tatra? Tatra trzymała się dzielnie, bo rządzili nią na tyle ogarnięci ludzie, którzy nie rzucili się jak jaskiniowcy z maczugą na karabiny maszynowe konkurencji, próbując zaoferować samochody do transportu dalekobieżnego. Tatra skupiała się na produkcji pojazdu 815, który do dziś pojawia się na budowach, poligonach i kopalniach. Zamknięcie działu produkującego auta osobowe to naprawdę niewielka cena, jaką mogli ponieść Czesi po upadku komunizmu w Europie.
Żal by też było, aby jeden z najstarszych producentów w Europie miał skończyć jako garaż na ciężarówki z zachodu. Początki firmy to rok 1850, kiedy nazywała się Nesselsdorfer Wagenbau-Fabrikgesellschaft, gdzie Ignac Sustala rozpoczyna produkcję bryczek i dyliżansów, biznes rozwija się do tego stopnia, że po jakimś czasie przestawił się na bardziej dochodowy interes- wagony kolejowe, zatrudniając też Hugo Fischera von Rolserstam, który po śmierci Sustali przejmuje firmę, a w 1897 zainspirowany samochodem Benza składa własny mobil o nazwie Prasident. Po premierze w Wiedniu Rolserstam do pracy przyjął młodego obiecującego inżyniera- Hansa Ledvinkę. Pierwsze auto zaprojektowane przez niego to NW Typ A z 1900 roku z silnikiem umieszczonym z tyłu o pojemności 2714ccm, który rozwijał prędkośc 40km/h- ogólnie powstały 22 egzemplarze tego pojazdu, potem wprowadzono małą modyfikację i silnik ten przemieszczono bliżej środka pojazdu- można powiedzieć, że jest to pionier centralnie umieszczonego silnika w samochodzie. W 1902 roku Ledvinka odszedł ze spółki, by powrócić do niej z powrotem po 3 latach siedzenia w fabryce lokomotyw. W 1905 powstał NW typ S z silnikiem 4 cylindrowym o pojemności 3308ccm. W 1912 roku z powodu długich strajków i zawieszenia produkcji z zarządu wycofał się Roslerstam, a został sam Hans Ledvinka.
Po Wielkiej Wojnie i odzyskaniu przez Czechosłowację niepodległości nazwa firmy zmieniła się z Nesseldorfer Wagenbau na Tatra. Kierownictwo nad firmą przejął Leopold Pasching, a Ledvinka opracował rewolucyjny pojazd- Tatrę 11. Samochód ten był o tyle innowacyjny, że zamiast konwencjonalnej podłużnicowej ramy posiadał sztywną rurę centralną, która robiła za podwozie. Wewnątrz tej rury były wały i przekładnie, które dostawały napęd z chłodzonego powietrzem silnika 1056ccm zamontowanego z przodu. Zawieszenie przednie i tylne było niezależne. W 1926 roku za T11 wprowadzono model T12-różnica polegała na tym, że T12 miała hamulce przy wszystkich kołach, a nie jak T11 tylko z tyłu. W 1926 toku powstała Tatra T17 z silnikiem 1930ccm, 6 cylindrowym chłodzonym cieczą oraz na niezależnym zawieszeniu. Od początku lat 30ych pojawiały się różne ciekawe projekty na przykład Tatra T52/57 z silnikiem 4 cylindrowym, chłodzonym powietrzem o mocy 30KM.
Dane techniczne silnika T11/T12
Benzynowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: 2 cylindry, przeciwsobnie
Pojemność: 1056ccm
Rozrząd: OHV
Stopień Sprężania: 4,8:1
Moc: około 13KM przy 2800 obr/min
Dane techniczne silnika T17:
Benzynowy, czterosuwowy, chłodzony cieczą
Układ: 6 cylindrów, rzędowy
Pojemnośc: 1931ccm
Rozrząd: SOHC
Stopień sprężania: 5,3:1
Moc:35KM przy 3000 obr/min
Tatra T52
Benzynowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: 4 cylindy, przeciwsobny
Pojemnośc: 1911ccm
Rozrząd: OHV
Stopień sprężania: 4,9:1
Moc: 30KM przy 3000br/min
W latach trzydziestych Tatra skupiała się na luksusowych i techniczne
zaawansowanych pojazdach osobowych. W 1934 zbudowano fenomenalnie
wyglądającą Tatrę T77/87-pierwszy samochód budowany z naciskiem na
aerodynamikę, opór powietrza Cx wynosił tutaj 0,212- taki współczynnik
dzisiaj osiąga baaaardzo niewiele samochodów. Tutaj też pojawił się
silnik umieszczony wzdłużnie z tyłu. Środkowy reflektor w modelu T87 świecił w kierunku wytyczoną przez kierownicę pojazdu(tak, tak, coś jak w Citroenie DS po 30 latach). Ledvinka przyjaźnił się z Ferdynandem
Porsche do roku…1938, wtedy właśnie wykradziono mu plany Tatry V570,
która potem stała się VW Kdf-wagen(czyli po ludzku-Garbus), Tatra zaraz
rozpoczęła odpowiednie kroki prawne, jednak jako, że Hitler zaraz zrobił
dym o Niemców mieszkających w Sudetach, a Chamberlain urządził sobie
bazar z granic ówczesnej Czechosłowacji, rozprawa została oddalona.
Dane techniczne silnika Tatra T77/77a
Benzynowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: 8 cylindrów, widlasty
Pojemność: 2969ccm / 3378ccm
Rozrząd: SOHC
Stopień sprężania: 5,3:1 / 6,0:1
Moc: 60KM przy 3500 obr/min / 75KM przy 3500 obr/min
V max: 140km/h / 150km/h
Dane techniczne silnika Tatra T87
Benzynowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: 8 cylindrów, widlasty
Pojemnośc: 2969ccm
Rozrząd: SOHC
Stopień sprężania: 5,6:1
Moc: 75KM przy 3500 obr/min
V max: 160km/h
Dane techniczne silnika Tatra T97:
Benzynowy, czterosuwowy chłodzony powietrzem
Układ: 4 cylindry, bokser
Pojemność: 1750ccm
Rozrząd: SOHC
Stopień sprężania: 5,9:1
Moc: 40 KM przy 3500 obr/min
V max: 130km/h
W latach wojny Tatry były dalej w produkcji. Pojazdy te lubiane były
przez niemieckich oficerów. Jednak przez napęd na tył i ciężki silnik z tyłu były też za trudne dla nich w prowadzeniu,
dzięki czemu wielu z nich odbyło swoją ostatnią podróż jadąc nimi przez
kręte karkonoskie drogi (czyżby zemsta za Garbusa?). Problem był na tyle
duży, że Hitler w końcu wydał rozkaz oficerom zakazujący im jeżdżenia
Tatrami. Oczywiście Niemiecka machina wojenna korzystała z zakładów w
Koprivnicy- to tutaj montowano Sd.Kfz234 (Sonder Kraftfahrzeug Puma) z
tutejszym układem jezdnym i 220 konnym silnikiem wysokoprężnym V12.
Po wojnie w Czechosłowacji władzę przejęli zrzuceni na spadochronach jak
w Polsce komuniści. Tym samym Tatra wpadła w łapy gospodarki centralnie
planowanej. Chociaż projekty przedwojenne kontynuowano np Tatra T600 Tatraplan, produkowana od 1947 do 1951.Czechosłowackie władze jednak stwierdziły,
że Tatra zajmie się głównie ciężarówkami, autobusami i maszynami
kolejowymi, a samą produkcję T600 przeniesie do Mlada Boleslav do
fabryki Skody. Jednak w późniejszym okresie przyszła koza do woza,
dygnitarze Czechosłowaccy nie byli zbyt zachwyceni radzieckimi pojazdami
i zlecili Tatrze wytworzenie luksusowego samochodu, tak oto nastał czas modelu 603. Pojazd ten jest rzadkim widokiem jak na ilość wyprodukowanych egzemplarzy, rząd podczas wymiany na nowe, stare
oddawał do fabryki, co się z nimi działo potem nie wiedzą najstarsi
górale, można się jedynie domyślać, że robiono z nimi to, co z Jelczami
Ogórkami- rozbiórka na części pierwsze, odnawianie i nabijanie nowych
numerów- jest to jednak tylko i wyłącznie moja hipoteza, która nie musi
mieć potwierdzenia w rzeczywistości. W latach 60ych też zakończono
zawieszony przed wojną proces sądowy między Volkswagenem, a Tatrą na
korzyść Czechów, przez co VW musiał zapłacic odszkodowanie w wysokości 3
milionów marek za kradzież patentów.
W latach 70tych następcą modelu 603 został 613..ot wielka limuzyna z chłodzoną powietrzem V8 i kierownicą od Skody 105.....
Epilogiem historii aut osobowych jest model 700, od wygaszenia jego
produkcji Tatra jedynie nie śmiało planowała powrót do tej dziedziny
motoryzacji, jednak do dziś się to nie stało…
Pojazdy użytkowe Tatra:
Nie interesujący się w ogóle samochodami ciężarowymi, mogą przejść do
następnego rozdziału, dla ciekawych i zainteresowanych jednakowoż muszę
poruszyć i ten dział, bo to jest działalność z którą bardziej kojarzona
jest ta Czeska marka. Nic dziwnego- tutaj w 1897 roku powstała pierwsza
ciężarówka w Europie. Wyglądała ona mniej więcej jak wóz konny, tyle, że bez
lejców. Przednia oś była skrętna, a za napęd przez łańcuchy odpowiadała
oś tylna. Silnik znajdował się pod skrzynią ładunkową, a raczej 2
odseparowane silniki chłodzone cieczą, o pojemności 2.7 litra i łącznej
mocy 12KM. Co ciekawe jeden tylko był połączony z kołem zamachowym,
drugi uruchamiał się wtedy kiedy była potrzebna moc. Następny pojazd to
również 2,5 tonowa ciężarówka zbudowana w 1909 roku. Miała ona chłodzony
cieczą benzynowy silnik 4.1 litra o mocy 25KM umieszczony nad przednia
osią, rok później Tatra(wtedy NW) zbudowala pierwszy autobus Omnibus
SO, który powstał w dokładnie 5ciu egzemplarzach. W 1914 rozpoczęła się
masowa produkcja ciężarówek typu 14/40HP i TL2 o ładowności od 2,1 t do
6,5t- używane one były głównie przez Carsko-Królewską armię podczas I
wojny światowej.
W 1923 roku po wprowadzeniu osobówek T11/12 na centralnej rurze nośnej
Tatra zastosowała ten sam patent w samochodach ciężarowych. Pierwszym
pojazdem na tej technologii była Tatra T13, która w zasadzie była
osobową T12 z inną zabudową. Dopiero w 1926 roku powstała konstrukcja
uwolniona od podwozia stricte auta osobowego. Modele T23 i T24- i tu
uwaga następna rewolucja- jest to pierwsza ciężarówka w Europie z kabiną
nad silnikiem. T13 zastąpiono modelem T26- różnica polegała na
zastosowaniu 4 cylindrowego silnika, a ta znowuż była bazą rozwojową dla
T72, która posiadała 3 osie i dobre właściwości terenowe- był to as w
rękawie który zapieczętował służbę Tatry w Czechosłowackim wojsku.
Specjalnie dla Rumunów zbudowano odmianę T93 z dołączanym napedem osi
przedniej.
Dane techniczne silnika T23
Silnik benzynowy, czterosuwowy, chłodzony cieczą
Układ: 4 cylindry, rzędowy
Pojemnośc: 7479ccm
Rozrząd: OHV
Moc: 65KM przy 1500 obr/min
Dane techniczne silnika T93
Silnik benzynowy, czterosuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: 8 cylindrów, widlasty
Pojemność: 3981 ccm
Sprężanie: 5,5:1
Rozrząd: SOHC
Moc: 75KM przy 2500 obr/min
W czasach wojny pod niemiecką okupacją Tatra produkowała ciężarówki na
potrzeby Wehrmachtu- Tatry T27, T92/93 oraz T81, która napędzana była
12,5 litrowym V8 o mocy 160KM w konfiguracji z napędem 6×4. Był on bazą
dla późniejszej T111, która produkowana była w latach 1942-1962 i walnie przyczyniła się do odbudowy Czechosłowacji po przejściu wojennej pożogi.
Na uwagę zasługuje też silnik W18 zaprojektowany w 1943 roku o pojemnośc 22 litrów i mocy wyjściowej 300KM.
T111 miała pierwszy chłodzony powietrzem silnik diesla V12 o pojemności
15 litrów i mocy od 180 do 215KM. Po tym jak 111 pomogła odgruzować tę część Europy, rząd Czechosłowacki nakazał zaprojektowanie pojazdu o
ładowności między 8 a 10 ton. Tym samym był to poczatek serii T137 i
T138, które równolegle produkowane były z T111 do roku 1969, gdzie
zastąpiono je serią T148. T137 i 138 różniły się miedzy sobą liczbą osi-
obie były napędzane silnikami V8 chłodzonymi powietrzem o pojemności 12
litrów i mocy 180KM, a T147/148 miały silnik powiększony- V8 o
rozstawie cylindrów 75 stopni, chłodzone powietrzem i mocy 203KM przy
2000 obr/min i 813Nm przy 1200-1400 obr/min.
W 1967 roku rozpoczęto produkcję T813- powstała ona z użyciem nowoczesnych trendów- kabina nad silnikiem, szerokoprofilowe opony z centralnym ich pompowaniem. Przy czym 813 napędzał silnik V12(rozst75st) o pojemności 18 litrów i mocy 270KM przy 200obr/min. Używany był do ciągnięcia dużych i średnich ładunków jako ciągnik balastowy. Maksymalny przewidywalny ciężar jaki mógł byc ciągniety przez ten wóz to 100 ton. Trzeba też dodać, że jest to chyba najbardziej charakterystyczna ze wszystkich…charakterystycznych ciężarówek tego producenta, a do dziś służą licznym miłośnikom off-roadowego taplania się w błocie.
W późniejszym okresie Tatra miała zbudować pojazd zdolny do przemieszczania się przez trudny teren Europy Wschodniej. Po przeprowadzeniu wielu badań na Syberii do produkcji w 1982 wdrożono najpopularniejszy pojazd Tatry- T815. Był on taniej zaprojektowany- całość zmontowano z różnych 142 elementów, gdzie poprzednik z 219. Zastosowano uchylaną kabinę oraz szereg chłodzonych powietrzem silników wysokoprężnych wolnossących V8, V10 oraz V12. Myśl konstrukcyjna była tak zaawansowana, że właściwie przetrwała do pierwszej dekady XXI w. w TerrNo1, która była unowocześnioną wersją 815ki i T163 Jamal, gdzie ta ostatnia to powrót do koncepcji T111- z silnikiem przed kabiną. W 2000 roku zastosowano nowe silniki chłodzone cieczą- które w 2003 roku spełniały normę Euro 3. W tym samym okresie na rynki zagraniczne wprowadzano silniki Caterpillara, Cumminsa, Renault, Deutz oraz MTU, który miał 843KM mocy wyjściowej. Tatra dalej oczywiście wyposaża Czeską armię w ciężarówki- z małym języczkiem uwagi przy T810, który tak na prawde Tatrą nie jest tylko ROSS’em R2106x6- czyli kabina i silniki Renault Trucks, a napędy i osie Pragi. Współpraca w tym wypadku szybko się skończyła, ponieważ Tatra wolała promowac własne konstrukcje.
I słusznie.
Po upadku komunizmu Tatra budowała jeszcze samochody osobowe T613,
jednak montowane były od lat 70ych i aż prosiły się o odświeżenie. Tym
samym premiery doczekał się model T700.
Zbierał pochwały od recenzentów motoryzacyjnych za silnik, przestrzeń
życiową i oryginalność. Jednak nie doceniali tego konsumenci, którzy
woleli wozić się Skodami i VW. Ostatecznie w 1999 roku Tatra zamknęła
dział samochodów osobowych skupiając się na ciężarówkach.
Pod koniec roku 2003 pakiet większościowy Tatry zdobył Terex
Corporation-71%, jednak w 2006 roku 81% wykupił Tatra Holding, który
miał udziałowców z USA, Belgii, Czech i Wielkiej Brytanii. Tym samym w
2007 roku Tatra powróciłą do zaopatrywania czeskiej armii we własne
wyroby, a nie Rossy ze znaczkiem Tatra. Dzięki rządowi czeskiemu Tatra
nie zamykała kolejnych działów, wręcz przeciwnie- zwiększyła
zatrudnienie i zaczęła przynosic zyski. W 2011 roku 19% przejął DAF-
stąd też pojawienie się modelu Phoenix, który do złudzenia przypomina
CF-a. Przy czym Terrn01 jest dalej produkowane, ale już zdecydowanie
bardziej poprawione stylizacyjnie, rzecz jasna to dalej oparta na
centralnej rurze konstrukcja, która czerpie garściami z dobrej historii
Tatry.
W lutym 2008 Tatra zaprojektowała pierwszy silnik diesla chłodzony
powietrzem spełniający normę Euro V bez konieczności użycia elektroniki-
tak Panowie i Panie- tutaj pracuje zwykła mechaniczna pompa paliwa. Wg.
Prasy fachowej silnik ten emituje 7,5 raza mniejszą emisję szkodliwych
substancji, w tym 3,5 raza mniejszą emisję tlenku azotu. Tym samym
silnik ten od razu znalazł się pod kabinami/klapami ciężarówek Tatra.
Skąd się wzięła tak niska szkodliwośc dla środowiska nie używając
dodatkowych drogich instalacji? A no stąd, że w tym silniku nie ma płynu
chłodzącego. W tym samym okresie Tatra zapowiedziała powrót do
produkcji samochodów osobowych, ale też nie chce budowac aut na skalę
masową, a unowocześnić stare projekty Tatraplan i T603. W 2008 roku
zaprezentowano projekt Mike Jelinka-Tatrę T903, ale na tym się
skończyło.
Rura centralna… o co chodzi?
Widać to dokładnie na powyższym zdjęciu, nie ma tutaj ramy złożonej z dwóch podłużnic do której
montuje się zawieszenie samochodu. Tutaj półosie wychodzą właśnie z tej
pojedyńczej rury w której pracują mechanizmy, na niej oparte są
konstrukcje które podtrzymują nadwozie. Nie jest to jedynie ozdoba, czy
też inna koncepcja konstrukcji szkieletu pojazdu- chodziło głównie o
zawieszenie kół- każde koło wpada w dziury, leje i inne koleiny
powodując, że ciągle mamy z nich pożytek. W przypadku bardziej
konwencjonalnych układów gdy całe auto właściwie jest pochylone któreś
koła zwyczajnie nie mają styku z podłożem, tutaj jest zupełnie inaczej, a
widać to na filmiku poniżej, zwróćcie w nim uwagę jak układają się koła
względem siebie i podłoża:
Wewnątrz znajdują się sprężyny, które częściowo tłumią pewną charakterystyczną cechę Tatry. Mianowicie te z pustą paką miały koła zbieżne, a ładowną- rozbieżne. Da się to zauważyć nawet i przy nowych modelach, ale w dużo mniejszej skali niż miało to miejsce w modelu T148
Silnik z mechaniczną pompą paliwa, chłodzony powietrzem i spełniający Euro V?
Od ponad 10 lat mamy czas ekoreżimu. W przeciwieństwie do
lat poprzednich mało kto bawi się w osiąganie jak najwyższych mocy. dziś
chodzi o jak najmniejszą emisję szkodliwych substancji.
Tatra osiągnęła normę Euro V unikając implementacji skomplikowanej elektroniki opartej na sensorach i kilometrach kabli.
Sterowanie wtryskiwaczami odbywa się mechaniczne jak za starych dobrych
czasów, po za tym jest to dalej vzduchem chlazeny motor o 8 cylindrach w
układzie widlastym o rozstawie cyl pod kątem 90 stopni i rozrządem OHV.
Nie osiąga on niskich mocy, bo od 360 do 440 KM, więc na szlajającą się
po błocie i budowach ciężarówke jest to wystarczająca jednostka, ale
czemu w ogóle o niej wspominam?
Bo dziś w erze wszechobecnej elektroniki, komputerów i ECU zbudować coś
co spełnia wyostrzone normy na prawach prostej mechaniki jest wyczynem i
to nie małym.
Odkąd jednakowoż Tatra wpadła w sidła Paccara i klepie głównie model Phoenix opiera się głownie na silnikach grupy Paccar.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz